Klasyfikacja zawodów i specjalności utworzona na potrzeby rynku pracy to pięciopoziomowy, uporządkowany hierarchicznie zbiór zawodów i specjalności, jakie występują na rynku pracy. Została opracowana w oparciu o Międzynarodowy Standard Klasyfikacji Zawodów ISCO-08.
Zawód jest źródłem dochodów, określa pewną ilość zadań wydzielonych na skutek społecznego podziału pracy, a które wymagają nabycia kompetencji (w trakcie nauki lub zdobywania praktyki).
Specjalność natomiast odnosi się do części zawodu. Wymaga dodatkowych kompetencji.
Budowa klasyfikacji wiąże się z grupowaniem zawodów i specjalności w ich obrębie w grupy elementarne, grup elementarnych z kolei w grupy średnie, duże i wielkie. Grupowanie to dokonywane jest pod kątem podobieństwa kompetencji wymaganych przy realizowaniu zawodowych zadań. Uwzględnione zostały przy tym 4 rozległe poziomy kompetencji narzucone przez ISCO-08 i poziomy kształcenia z Międzynarodowej Standardowej Klasyfikacji Edukacji (ISCED 2011).
Pozycje ujęte w systemie klasyfikacji otrzymały swoje symbole cyfrowe. Podobnie, jak ma to miejsce w standardzie ISCO-08 symbol jednocyfrowy posiada grupa wielka, dwucyfrowy grupa duża, trzycyfrowy grupa średnia, zaś grupy elementarne oznaczone są czterema cyframi. Zawód lub specjalność opisane są kodem sześciocyfrowym (symbol taki nie występuje w ISCO-08).
Wyróżnia się 10 grup wielkich:
1) Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy
2) Specjaliści
3) Technicy i inny średni personel
4) Pracownicy biurowi
5) Pracownicy usług i sprzedawcy
6) Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy
7) Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy
8) Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń
9) Pracownicy wykonujący prace proste
10) Siły zbrojne.
Aby odpowiednio dokonać klasyfikacji należy stosować się do zasad wymienionych poniżej:
a) W sytuacji, gdy poziom wykształcenia pracownika jest odmienny od usytuowania zawodu w grupie wielkiej (wyższy lub niższy) trzeba uwzględnić położenie zawodu w klasyfikacji, a nie poziom wykształcenia danej osoby. Przykładowo, pielęgniarki i położne zaliczane są w klasyfikacji do drugiej grupy wielkiej. Niezależnie, czy są to osoby posiadające wykształcenie wyższe, czy średnie.
b) W przypadku, gdy czynności wykonywane przez pracownika wymagają wiedzy i umiejętności zdobywanych na różnych poziomach kompetencji, to zawód przez niego wykonywany powinno się sklasyfikować z uwzględnieniem zadań wymagających poziomu najwyższego. Na przykład pracownik, który projektuje systemy komputerowe, ale wykonuje także czynności przypisane dla operatora wprowadzania danych, powinien zostać sklasyfikowany w grupie wielkiej drugiej jako projektant / architekt systemów teleinformatycznych.
c) W sytuacji, gdy pracownik wykonuje zadania charakterystyczne dla kilku zawodów / specjalności na tym samym poziomie kompetencji (np. blacharz – spawacz), powinien zostać sklasyfikowany w tym zawodzie, w którym wykonuje więcej czynności. A więc, albo blacharz, albo spawacz.
d) W przypadkach, kiedy zadania wykonywane przez pracownika wiążą się z działaniami na różnych etapach produkcji i dystrybucji produktów i usług, czynności powiązane z fazą wytwarzania winno się traktować priorytetowo w stosunku do zadań pochodnych związanych ze sprzedażą, marketingiem, bądź transportem. Przykładowo osoba wypiekająca chleb i zajmująca się jego sprzedażą powinna zostać sklasyfikowana nie jako sprzedawca, lecz piekarz.
e) Grupa wielka pierwsza skupia zawody kierownicze klasyfikowane adekwatnie do pełnionej funkcji. Niezależnie od wielkości organizacji ich dyrektorzy, którzy są równocześnie członkami zarządu i w związku z tym podejmują decyzje strategiczne, winni zostać sklasyfikowani w grupie 1120 (Dyrektorzy generalni i zarządzający). Pozostali natomiast dyrektorzy i kierownicy (również ci liniowi), powinni znaleźć się w grupach 12 (Kierownicy ds. zarządzania i handlu), 13 (Kierownicy ds. produkcji i usług), a także 14 (Kierownicy w branży hotelarskiej, handlu i innych branżach usługowych).
f) Pracownik powinien zostać sklasyfikowany jako kierownik tylko wtedy, gdy spośród zadań wykonywanych przez niego przeważają te o charakterze kierowniczym, niezależnie od tego, czy działa on na gruncie naukowym, medycznym, technicznym, czy na przykład prawniczym. Jeśli jednak w ramach wykonywanych przez niego czynności przeważają te wymagające kwalifikacji naukowych, medycznych, technicznych, czy prawniczych, to pracownik ów powinien zostać zaklasyfikowany w grupie wielkiej drugiej (np. główny konstruktor, partner w kancelarii prawniczej, główny technolog).
g) Konstrukcja klasyfikacji nie przewiduje uwzględniania statusu zatrudnionych. W związku z tym właściciele pracujący w swoich firmach zostają klasyfikowani odpowiednio do ich zadań i obowiązków. Mogą być więc zaliczeni do kierowników, jeśli zajmują się głównie zarządzaniem, bądź do grupy najbardziej zbliżonej pod względem prac najlepiej opisujących główną działalność przedsiębiorstwa. Stąd osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą nie zostanie sklasyfikowana jako dyrektor, czy kierownik, lecz w zależności od profilu – krawiec, sprzedawca, czy szewc.
h) Nauczyciel akademicki będący jednocześnie pracownikiem naukowym powinien być sklasyfikowany jako nauczyciel szkół wyższych, a nie specjalista.
i) Pracownika będącego brygadzistą (zazwyczaj posiadającym wykształcenie zasadnicze zawodowe) powinno się zaklasyfikować jako przynależącego do grupy wielkiej siódmej (Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy). Natomiast pracownik zatrudniony na stanowisku mistrza (z reguły mający wykształcenie średnie) należałby do grupy wielkiej trzeciej (Technicy i inny średni personel).
j) Do grupy wielkiej siódmej należy zaklasyfikować tych pracowników, którzy realizują zadania wymagające znajomości i rozumienie ogółu procesów mających miejsce w trakcie produkcji, wykorzystywanych narzędzi i materiałów, a także przeznaczenia i właściwości końcowego produktu – bez względu na stopień skomplikowania użytkowanych przy tym urządzeń i maszyn.
k) Grupa ósma wielka (Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń) powinna skupiać przede wszystkim tych pracowników, dla których zajmowane stanowisko nierozerwalnie wiąże się ze znajomością obsługi maszyn i urządzeń, diagnozowaniem zaistniałych usterek, ich sygnalizowaniem lub usuwaniem zanim wpłyną one niekorzystnie na proces produkcyjny.
l) Jeżeli jakiegoś zawodu bądź specjalności nie można jednoznacznie zakwalifikować do jakiejś grupy, należy ująć go w pozycji 90 (gdzie indziej niesklasyfikowani), którą zlokalizowano przy większości grup elementarnych na ich końcu.
ł) Jeżeli opis pozycji zawiera znak “/”, czyli “i, lub” to w tym miejscu powinny być zaklasyfikowane osoby, które wykonują jeden z wymienionych zawodów.
m) Jeżeli przy nazwie zawodu występuje w nawiasie dodatkowe określenie, to należy je rozumieć jako odpowiednik lub synonim funkcjonujący na rynku pracy.
n) W zawodzie nie ma rozdzielności ze względu na płeć. To znaczy, jeżeli w klasyfikacji zastosowano tradycyjną nazwę zawodu w rodzaju męskim, albo żeński rodzaj zawodu w przypadku zawodu, gdzie zatrudnia się głównie kobiety, to nie może to mieć wpływu na klasyfikowanie pracowników.
o) Dla potrzeb rynku pracy symbolem “s” oznaczono w zawodach szkolnictwa zawodowego, jakie nauczane są w systemie oświaty, kwalifikacje zawodowe, które wskazuje klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego określone w oparciu o przepisy wydane na podstawie art. 24, ust. 1 Ustawy o systemie oświaty.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty [Dz. U. 2015, poz. 2156 ze zmianami].
Źródło: www.klasyfikacje.gofin.pl